Φλαούνες (ενικός φλαούνα). Οι φλαούνες είναι το παραδοσιακό Πασχαλινό Κυπριακό έδεσμα φτιαγμένο από φύλλο με γέμιση από ειδικό τυρί Παφίτικο, σταφίδες και δυόσμο, που αρωματίζονται με μαχλέπι και μαστίχα.
Ιστορικό:
Η ετοιμολογία της λέξης φλαούνα < από την αρχαία ελληνική πᾰλάθη >φλάω >fladonis >flaon >flado >fladonem, κλπ.
Πιστεύεται ότι η φλαούνα αποτελεί χριστιανική συνέχιση ενός αρχαίου ελληνικού εθίμου, της κατασκευής ενός είδους γλυκίσματος από ξηρούς καρπούς που λεγόταν παλάθη. Η αρχαία ελληνική παλάθη προσφερόταν στα παιδιά που τριγύριζαν κι έψαλλαν στα σπίτια, για να καλωσορίσουν τα χελιδόνια και κατ’ επέκταση την άνοιξη. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι και πρόσφατα ακόμη η φλαούνα προσφερόταν επίσης ως φιλοδώρημα στα παιδιά ή και σε μεγάλους που τριγύριζαν στα σπίτια για ν’ αναγγείλουν τραγουδώντας την Ανάσταση του Χριστού ή και να ξυπνήσουν τους νοικοκυραίους, για να πάνε στην εκκλησία το βράδυ της Ανάστασης. Η αρχαία παλάθη περιείχε επίσης και παστά σύκα.
Πηγή : Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια. Επιμέλεια: Άντρου Παυλίδη, Λευκωσία (1984-1996).
Η παρασκευή της φλαούνας δεν είναι και εύκολη δουλειά. Συνήθως η κάθε οικογένεια μαζεύεται και βοηθάνε στο φτιάξιμο τους. Επειδή συνήθως κάνουμε μεγάλη ποσότητα για να δώσουμε και σε συγγενείς και φίλους, είναι πολύ δύσκολο να γίνουν στον φούρνο του σπιτιού και έτσι πηγαίνουμε στο φούρνο της γειτονιάς. Επιπλέον ο παραδοσιακός φούρνος τους δίνει άλλη γεύση.
Τις φλαούνες θα τις χαρακτήριζα σαν ένα είδος “τυρόπιτας” που γίνονται με ένα ειδικό τυρί, το Παφίτικο, που παρασκευάζεται μόνο την περίοδο του Πάσχα, από 100% πρόβειο και κατσικίσιο γάλα, ειδικά για τις φλαούνες.
Για όσους ζουν στο εξωτερικό σαν εμένα και δεν βρίσκουμε το Παφίτικο τυρί, μπορούμε να το αντικαταστήσουμε με ένα μείγμα από χαλούμι, λαδοτύρι Μυτιλήνης και γραβιέρα ή κεφαλογραβιέρα. Επίσης μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κεφαλοτύρι, αλλά σε μικρή ποσότητα γιατί είναι αρκετά αλμυρό ή με κασκαβάλλι ή ακόμη για όσους δεν ζουν στην Ελλάδα με τσένταρ ή Ρομάνο.
Επίσης, η ζύμη είναι πολύ ξεχωριστή και αρωματική και ζυμώνεται με προζύμι, spry (σπράι, που ένα είδος φυτικό λίπος), με γάλα και μπαχαρικά όπως μαχλέπι και μαστίχα.
Η ζύμη αυτή είναι πολύ νόστιμη, γιαυτό συνήθως φτιάχνουμε περισσότερη για να φτιάξουμε είτε ψωμιά ή κουλούρια. Επειδή δεν βρίσκω το σπράι στην Ελλάδα, το αντικαθιστώ με μέρος άλλου φυτικού λίπους ή μόνο με ελαιόλαδο.
Τις φλαούνες τις ζυμώνουμε την Μεγάλη Πέμπτη και είναι μια χρονοβόρα διαδικασία που ξεκινάει από την προηγουμένη.
Πρώτα γίνεται το τρίψιμο των τυριών για να γίνει ο “φουκός” που είναι η γέμιση που γίνεται με το Παφίτικο τυρί, προζύμι, αυγά, μαχλέπι, μαστίχα και δυόσμο. Αφού ετοιμάσουμε το φουκό, τον βάζουμε στο ψυγείο σκεπασμένο, για να φουσκώσει. Την επομένη το πρωί, ρίχνουμε κι άλλα αυγά για να “ξυπνήσει ο φουκός”, δηλαδή να αφρατέψει ξανά ο φουκός.
Εάν τον φουκό τον ετοιμάσουμε την ίδια μέρα, τον αφήνουμε μερικές ώρες σκεπασμένο, εκτός ψυγείου, να φουσκώσει.
Την Πέμπτη το πρωί, οι γυναίκες του σπιτιού (γιαγιά, μάνα, παιδιά, θείες κλπ) ξυπάνε από το χάραμα του φου (η λέξη φου προέρχεται από το φως και είναι μια Κυπριακή έκφραση που σημαίνει από τα χαράματα), όπως το έλεγε η μάνα μου, δηλαδή από τα χαράματα για να αρχίσει η ετοιμασία των φλαούνων και άλλων Πασχαλινών εδεσμάτων, όπως ψωμιά, κουλούρια και το βάψιμο των αυγών. Τα τσουρέκια μπήκαν τις τελευταίες δεκαετίες στην Κυπριακή κουζίνα.
Το κάθε μέλος της οικογένειας είχε και μια δουλειά να κάνει. Μερικές άνοιγαν το φύλλο και οι άλλες το έβαζαν στο σουσάμι, μετά έβαζαν το φουκό, τις έκλειναν και πίεζαν τις γωνίες να κολλήσουν και μετά τις έβαζαν ανάμεσα σε καθαρά σεντόνια με μια κουβέρτα από πάνω για να φουσκώσουν.
Αφού φούσκωναν, τις άλειβαν με το αυγό, τις έβαζαν σε λαμαρίνες και βουρ για τον παραδοσιακό ξυλόφουρνο της γειτονιάς να πάρουν σειρά για το ψήσιμο.
Αυτοί οι φούρνοι ήταν και είναι τεράστιοι και χωράνε πάρα πολλές λαμαρίνες μαζί, ίσως πάνω από δέκα, εάν θυμάμαι καλά, αλλά φανταστείτε ότι θα περάσει σχεδόν όλη η γειτονιά από εκεί, γι’ αυτό χρειάζεται αρκετή υπομονή.
Έχω αρκετές μνήμες από τα παιδικά μου χρόνοια όταν όλες μαζευόμαστε για να φτιάξουμε τις φλαούνες και μετά πηγαίναμε στο φούρνο, όπου βαριόμουν αφάνταστα με τις ατέλειωτες ώρες ή έτσι μου φαινόταν εμένα, που περιμέναμε να ψηθούν.
Εγώ βέβαια δεν έφτιαξα τεράστια ποσότητα και βέβαια τις έψησα στο σπίτι.
Σημείωση:
Η ποσότητας της ζύμης είναι αρκετή για 12 φλαούνες μεσαίου μεγέθους και 2 κουλούρια.
Σημείωση:
- Σε ορισμένες περιοχές της Κύπρου, ειδικά στην επαρχία Λάρνακας βάζουν και ζάχαρη στο φουκό. Εκτός από τα άλλα αρωματικά που βάζουνε στο φουκό, όπως μαχλέπι, μαστίχα και δυόσμο, μερικοί βάζουν και καναβούρι μέσα. Εμένα προσωπικά δεν μου αρέσει, αλλά η μεγαλύτερη αδελφή μου βάζει μέσα, αλλά δεν θυμάμαι εάν έβαζε και η μητέρα μου μέσα.
- Εάν δεν έχετε προζύμι βάλτε στη θέση του φρέσκια μαγιά (32 γρ. ανά κιλό αλεύρι) ή αποξηραμένη μαγιά, (1 φακελάκι για 1 κιλό αλεύρι), την οποία θα διαλύσετε σε χλιαρό γάλα με λίγο αλεύρι και 1 κ.γ. ζάχαρη.
- Κοπανήστε όλη την ποσότητα του μαχλέπι και της μαστίχας μαζί και χρησιμοποιήστε το μισό στη ζύμη και το μισό στο φουκό.
- Το προζύμι όταν θα το διαλύσετε με το αυγό θα νομίζετε ότι έχει λιώσει αλλά καλύτερα περάστε το από σουρωτήρι, θα δείτε ότι δεν έχει διαλυθεί εντελώς.
- Επειδή δεν βρίσκω spry στην Ελλάδα, το αντικαθιστώ με φυτικό βούτυρο ή με ελαφρύ ελαιόλαδο.
- Εάν σαν περισσέψουν κομματάκια τυρί μετά το τρίψιμο, ζυμώστε τα μέσα σε ζύμη που περισσεύει και φτιάξτε τα ένα τυρόψωμο. Το ψωμί αυτό στην Κύπρο το λέμε τυρόπιτα.
- Εάν φτιάξετε περισσότερη ζύμη για να φτιάξετε και κουλούρια, θα ζυμώσετε και θα πλάσετε τη ζύμη σε ένα χονδρό κορδόνι πάχους περίπου 3 εκατοστών και 50 εκ. μάκρος. Θα το κόψετε διαγωνίως σε 7 – 8 κομμάτια και θα βάλετε το ένα δίπλα στο άλλο για να κολλήσουν μαζί. Τα βάζουμε στο σουσάμι και τα σκεπάζουμε να φουσκώσουν. Τα αλείβουμε με αυγό και ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180ο για 30 – 35 λεπτά ή μέχρι να ροδοκοκκινίσουν.
- Οι φλαούνες μπορούν να αποθηκευτούν στην κατάψυξη τυλιγμένες με μεμβρανη κουζίνας και αλουμινόχαρτο για μερικούς μήνες. Τις ξεπαγώνουμε και τις ξαναζεσταίνουμε στο φούρνο.
Φλαούνες Πασχαλινές
Φλαούνες (ενικός φλαούνα). Οι φλαούνες είναι το παραδοσιακό Πασχαλινό Κυπριακό έδεσμα φτιαγμένο από φύλλο με γέμιση από ειδικό τυρί Παφίτικο, σταφίδες και δυόσμο, που αρωματίζονται με μαχλέπι και μαστίχα. Η ετοιμολογία της λέξης φλαούνα φλάω >fladonis >flaon >flado >fladonem, κλπ.
Ingredients
Για τη ζύμη:
- 2 κιλά αλεύρι σκληρό ή για όλες τις χρήσεις
- 50 γρ. προζύμι ή φρέσκια μαγιά
- 1 ½ κούπες spry ή ελαιόλαδο
- 8 - 10 δάκρυα μαστίχας, κοπανισμένα με λίγο αλεύρι και 1 κ.γ. ζάχαρη
- 1 κ.γ. τριμμένο μαχλέπι
- Χλιαρό γάλα (όσο πάρει για να γίνει η ζύμη, περίπου 5 κούπες)
- 1 κ.γ. μπέικιν πάουντερ
- 1/2 κ.γ. αλάτι
Για τη γέμιση:
- 1.250 γραμμάρια τυρί Παφίτικο ή χαλούμι, γραβιέρα, λαδοτύρι Μυτιλήνης
- ½ κούπα σιμιγδάλι ψιλό
- 25 γρ. μαγιά φρέσκια
- 1 κούπα φρέσκο δυόσμο ψιλοκομμένο (ή 6 κουταλιές δυόσμο ξερό, τριμμένο)
- 10 - 12 αυγά
- 8 δάκρυα μαστίχας κοπανισμένα με και λίγη ζάχαρη
- 1 κ,γ, μαχλέπι κοπανισμένο
- 2 κουταλιές κανναβούρι (προαιρετικό)
- 1 κούπα σταφίδα ξανθή
- 1 κ.γ. μπέικιν πάουντερ
Για το άλειμμα:
- 2 αυγά κτυπημένα
- 4 κουταλιές γάλα
- 350 γρ. σουσάμι
Instructions
Εκτέλεση:
- Κοπανίζουμε τη μαστίχα με το μαχλέπι μαζί με λίγο αλεύρι και ζάχαρη.
- Τρίβουμε τα τυριά και προσθέτουμε τις σταφίδες, το σιμιγδάλι, τα αρωματικά, το δυόσμο, το κανναβούρι και το μπέικιν πάουντερ.
- Διαλύουμε το προζύμι ή τη μαγιά με 2 αυγά (τα οποία τα έχουμε σε θερμοκρασία δωματίου) και προσθέτουμε στο μείγμα. Τα υπόλοιπα αυγά τα προσθέτουμε ένα-ένα και ανακατεύουμε μέχρι το μείγμα να γίνει συμπαγές. Ίσως να μην χρειαστούν όλα τα αυγά, ανάλογα με πόση υγρασία έχουν τα τυρία. Σκεπάζουμε το φουκό και τον αφήνουμε στο ψυγείο όλο το βράδυ.
- Την επομένη, προσθέτουμε άλλα δύο αυγά στο φουκό και ανακατεύουμε. Τον αφήνουμε να ξεκουραστεί για μια ώρα.
- Σε ένα μεγάλο μπολ, ανακατεύουμε το αλεύρι, το αλάτι, την κοπανισμένη μαστίχα και το μαχλέπι και το «ρυζιάζουμε» δηλαδή τρίβουμε το αλεύρι με το λάδι με τα δάκτυλά μας μέχρι να απορροφηθεί το λάδι. Κάνουμε μια λακουβίτσα στη μέση και ρίχνουμε το προζύμη το οποίο έχουμε διαλύσει με λίγο γάλα χλιαρό. Ρίχνουμε το υπόλοιπο χλιαρό γάλα λίγο-λίγο μέχρι να γίνει η ζύμη και να μην κολλάει στα χέρια μας. Την σκεπάζουμε και την αφήνουμε να φουσκώσει. Η ίδια διαδικασία μπορεί να γίνει και στο μίξερ. (Επίσης τη ζύμη μπορούμε να την ετοιμάσουμε από το προηγούμενο βράδυ. Τη βάζουμε σε ένα μεγάλο μπολ, με καπάκι και την αφήνουμε στο ψυγειο να φουσκώσει. Την επομένη τη βγάζουμε νωρίς να έρθει σε θερμοκρασία δωματίου, πριν την χρησιμοποιήσουμε).
- Όταν είμαστε έτοιμη, βάζουμε το σουσάμι σε ένα πιάτο ή δίσκο.
- Ανοίγουμε το φύλλο με τον πλάστη δίνοντας του σχήμα στρογγυλό ή τετράγωνο. Αλευρώνουμε την επιφάνεια εργασίας μας τακτικά . Οι φλαούνες οι πασχαλινές γίνονται μεγάλες γι’ αυτό να υπολογίσετε το μέγεθος του φύλλου να είναι σαν ένα μεγάλο πιάτο. (Εγώ ζυγίζω κομμάτια να είναι μεταξύ 200 - 220 γρ. το καθένα). Βάζουμε το φύλλο από τη μεριά που δεν ακουμπάει στο αλεύρι στο σουσάμι και το πιέζουμε για να κολλήσει. Βάζουμε αρκετό φουκό στη μέση αλλά δεν θα τον πατάμε από πάνω, για να μείνει αφράτος. Τον σκεπάζουμε με τη ζύμη, είτε φτιάχνοντας τις τετράγωνες ή τρίγωνες, αλλά στο κέντρο να φαίνεται λίγο ο φουκός.
- Πατάμε τις μύτες με το πιρούνι για να κολλήσουν και την κάθε φλαούνα που θα τελειώνει θα την τοποθούμε πάνω σε καθαρά τραπεζομάντιλα ή σεντόνια και τις σκεπάζουμε για να φουσκώσουν. Αφού φουσκώσουν τις βάζουμε σε ταψί που έχουμε στρώσει λαδόκολλα ή το βουτυρώνουμε ελαφρά και το αλευρώνουμε.
- Χτυπάμε τα αυγά με το γάλα και ρίχνουμε και λίγο σουσάμι μέσα. Αλείβουμε τις φλαούνες με το αυγό να πάει παντού, ακόμη και πάνω στον φουκό.
- Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180ο για 25 λεπτά και μετά χαμηλώνουμε τη θερμοκρασία στους 150ο μέχρι να ροδοκοκκινίσουν.
Notes
Σημείωση:
1) Σε ορισμένες περιοχές της Κύπρου, ειδικά στην επαρχία Λάρνακας βάζουν και ζάχαρη στο φουκό. Εκτός από τα άλλα αρωματικά που βάζουνε στο φουκό, όπως μαχλέπι, μαστίχα και δυόσμο, μερικοί βάζουν και καναβούρι μέσα. Εμένα προσωπικά δεν μου αρέσει, αλλά η μεγαλύτερη αδελφή μου βάζει μέσα, αλλά δεν θυμάμαι εάν έβαζε και η μητέρα μου μέσα.
2) Εάν δεν έχετε προζύμι βάλτε στη θέση του φρέσκια μαγιά (42 γρ. ανά κιλό αλεύρι) ή αποξηραμένη μαγιά, (1 φακελάκι για 1 κιλό αλεύρι), την οποία θα διαλύσετε σε χλιαρό γάλα με λίγο αλεύρι και 1 κ.γ. ζάχαρη.
3) Κοπανήστε όλη την ποσότητα του μαχλέπι και της μαστίχας μαζί και χρησιμοποιήστε το μισό στη ζύμη και το μισό στο φουκό.
4) Το προζύμι όταν θα το διαλύσετε με το αυγό θα νομίζετε ότι έχει λιώσει αλλά καλύτερα περάστε το από σουρωτήρι, θα δείτε ότι δεν έχει διαλυθεί εντελώς.
5) Επειδή δεν βρίσκω spry στην Ελλάδα, το αντικαθιστώ με φυτικό βούτυρο ή με ελαιόλαδο.
6) Εάν σαν περισσέψουν κομματάκια τυρί μετά το τρίψιμο, ζυμώστε τα μέσα σε ζύμη που περισσεύει και φτιάξτε τα ένα τυρόψωμο. Το ψωμί αυτό στην Κύπρο το λέμε τυρόπιτα.
7) Εάν φτιάξετε περισσότερη ζύμη για να φτιάξετε και κουλούρια, θα ζυμώσετε και θα πλάσετε τη ζύμη σε ένα χονδρό κορδόνι πάχους περίπου 3 εκατοστών και 50 εκ. μάκρος. Θα το κόψετε διαγωνίως σε 7 - 8 κομμάτια και θα βάλετε το ένα δίπλα στο άλλο για να κολλήσουν μαζί. Τα βάζουμε στο σουσάμι και τα σκεπάζουμε να φουσκώσουν. Τα αλείβουμε με αυγό και ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180ο για 30 - 35 λεπτά ή μέχρι να ροδοκοκκινίσουν.
8) Οι φλαούνες μπορούν να αποθηκευτούν στην κατάψυξη τυλιγμένες με μεμβρανη κουζίνας και αλουμινόχαρτο για μερικούς μήνες. Τις ξεπαγώνουμε και τις ξαναζεσταίνουμε στο φούρνο.
Nutrition Information
Yield 12 Serving Size 1Amount Per Serving Calories 881Total Fat 29gSaturated Fat 6gTrans Fat 0gUnsaturated Fat 21gCholesterol 222mgSodium 1139mgCarbohydrates 125gFiber 11gSugar 20gProtein 34g
Αυτή και πολλές άλλες Κυπριακές συνταγές, θα τις βρείτε στο Αγγλικό βιβλίο μου Mint, Cinnamon & Blossom Water, Flavours of Cyprus, Kopiaste καθώς και στο Δεύτερο τόμο του e-cookbook μου.
Σας άρεσε η συνταγή;
Πάνω στην εικόνα θα βρείτε τα κουμπιά για να την καρφιτσώσετε στο αγαπημένο σας board στο Pinterest. Επίσης, θα χαρούμε να μοιραστείτε τη συνταγή στα αγαπημένα σας Social Media, με τα κουμπιά που θα βρείτε στο μπλογκ.
ΡΙΝ ΓΙΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ
Κοπιάστε και Καλή Όρεξη!
Ivy
Monday 28th of April 2008
Δημήτρη, μακάρι να μπορούσα να σε βοηθήσω αλλά δυστυχώς δεν ξέρω. Υπήρχε ένας Κυπριακός φούρνος στα Ιλίσια αλλά δεν ξέρω αν υπάρχει ακόμη.
Anonymous
Monday 28th of April 2008
Ήβη,
Ξέρετε μήπως που μπορώ να αγοράζω φλαούνες στην Αθήνα ?΄
Δημήτρης
Ivy
Thursday 24th of April 2008
Μαράκι, σου εύχομαι καλό ταξίδι και να περάσεις καλά. Καλό Πάσχα και να μου χαιρετήσεις την πατρίδα. Φιλιά
Μάγια, κόπιασε να σε κεράσω. Καλό Πάσχα.
Μάγια
Thursday 24th of April 2008
δεν έχω δοκιμάσει ποτέ μου, αλλά μετά από αυτές τις φωτογραφίες...ΘΕΛΩΩΩΩΩ!!!
Maria Tzirita
Thursday 24th of April 2008
Γειά σου Ήβη μου! Πετάω απόψε για Λευκωσία, παω να γευτώ όλα αυτά τα υπέροχα που παρουσιάζεις εδώ! Να είσαι καλά, Καλό κι Ευλογημένο Πάσχα, Υγεία σε σένα και την οικογένειά σου!Πολλά φιλιά!